Vremeplov (9. januar)

Deveti januar je 9. dan godine po gregorijanskom kalendaru. Do kraja godine ima još 356 dana (357 u prestupnim). Na današnji dan dogodilo se:

1804. godine

• Ispred manastira Moravica Turci ubili srpskog arhimandrita Georgija Đorđevića Hadži-Đeru, narodnog prvaka u rudničkom kraju. Šest dana potom počela “seča knezova”, što je ubrzalo izbijanje Prvog srpskog ustanka;

1856. godine

• Rođen srpski kompozitor i muzički pedagog Stevan Stojanović Mokranjac, član Srpske kraljevske akademije, horovođa Beogradskog pevačkog društva, jedan od osnivača prve „Srpske muzičke škole”. Njegovo delo smatra se najznačajnijom etapom u razvoju srpske nacionalne muzike u 19. veku (Negotin, 09.01.1856. – Skoplje, 28.09.1914);

1878. godine

• U srpsko-turskom ratu srpska vojska ušla u Niš, a Turci narednog dana predali tvrđavu i varoš, čime je okončana turska uprava u tom gradu. Borbe trajale 25 dana, a odlučujuća bila pobeda Braničevske brigade na Čegru;

1888. godine

• Umro Velimir Valožić (Lorenc Valauh), prvi izdavač i knjižar u Srbiji (Litomisl, 14.08.1814. – Beograd, 09.01.1888);

1906. godine

• Rođen Janko Brašić, slikar – naivac (Oparić, 09.01.1906. – Oparić, 15.06.1944). Vajar, ikonopisac i pesnik, Janko Brašić je rodonačelnik srpske naive i tvorac „Oparićke škole” naivnih slikara. Svoje prve radove „Autoportret” i „Ikonu Svetog Save” naslikao je 1933. godine. Na njegovim platnima dominiraju događaji  iz seoske sredine i portreti njegovih ukućana i seljaka. U svom remek-delu „Kolo-sabor” dao je zajednički portret Oparićanaca. Prvi put je izlagao 1937. godine u seoskoj školi. Posle rata je imao bogatu izložbenu aktivnost. Učestvovao je na velikim svetskim izložbama u Baden-Badenu, Parizu, Roterdamu, Bratislavi, Minhenu, Cirihu… Uporedo sa likovnim radom, zalagao se za vrednovanje i negovanje naive kod nas. Tako je osnovana Galerija samoukih likovnih umetnika, danas Muzej naivne umetnosti u Jagodini, u kome se nalazi veliki broj Brašićevih slika;

1933. godine

• Rođena Milica Manojlović, osnivač i dirigent Hora „Kolibri” Radio-televizije Srbije (Žabalj, 09.01.1933. – Beograd, 18.01.2008);

1942. godine

• U Zrenjaninu, Kikindi i drugim mestima u Banatu, Nemci u Drugom svetskom ratu streljali 150 komunista i simpatizera partizana. Istog dana mađarske okupacione vlasti počele masovno hapšenje i ubijanje Srba sa druge strane reke Tise. U Đurđevu kod Žablja, Šajkašu i Gospođincima streljano 60 Srba;

1966. godine

• U Beogradu održana prva „Gitarijada”, pobednik grupa „Siluete”;

1979. godine

• Osnovan Fond „Nikola Tesla” za podsticanje naučnog stvaralaštva;

1990. godine

• U Novom Sadu osnovana izdavačka kuća „Prometej”;

1992. godine

• Stvorena Republika Srpska; Reagujući na odluku bosanskih muslimana i Hrvata da zatraže priznanje suverene Bosne i Hercegovine od Evropske zajednice, Srbi proglasili Republiku srpskog naroda u BiH i saopštili da je ta republika federalna jedinica Jugoslavije;

2002. godine

• SAD su ukinule sankcije na prodaju oružja SR Jugoslaviji uvedene 1996. godine;